W szeroko pojętym przemyśle trudno znaleźć zakład – czy to produkcyjny, czy przetwórczy, czy wydobywczy – w którym do procesów nie byłyby wykorzystywane gazy niebezpieczne lub nie są one skutkiem ubocznym pracy. W takiej sytuacji obowiązkiem każdego właściciela czy innej osoby odpowiedzialnej za bezpieczeństwo, jest zapewnienie wszystkim pracownikom i innym osobom przebywającym na terenie zakładu czy innego obiektu warunków niestwarzających zagrożenia. W niniejszym wpisie przybliżamy właściwości najczęściej występujących gazów niebezpiecznych, których występowanie w różnego rodzaju obiektach wymaga zastosowania systemu detekcji gazu.
Czym może skutkować kontakt z gazami niebezpiecznymi?
Nie można jednoznacznie wskazać problemów zdrowotnych, jakie mogą występować wskutek kontaktu człowieka z gazami niebezpiecznymi. Każda substancja ma bowiem swoje indywidualne właściwości, od których zależy reakcja organizmu. Nie bez znaczenia pozostają też stężenie gazu w powietrzu oraz czas, przez jaki człowiek pozostaje z nim w kontakcie. Konsekwencje zdrowotne kontaktu z gazami niebezpiecznymi mogą być daleko idące – od chwilowych mdłości i omdleń, podrażnień skóry, oczu lub dróg oddechowych aż po poważne zatrucia, a nawet nowotwory (przy długotrwałym kontakcie) lub śmierć (silne zatrucia czy wybuchy gazu).
Stąd też w każdym miejscu, w którym zachodzi ryzyko wycieku gazu niebezpiecznego, niezbędne jest stosowanie czujników gazu lub złożonych systemów detekcji gazów niebezpiecznych.
Najbardziej niebezpieczne dla zdrowia gazy
Opisane poniżej gazy niebezpieczne nie tylko stanowią realne zagrożenie dla życia i zdrowia, ale też występują powszechnie w zakładach pracy czy nawet instalacjach domowych. Tłumaczymy, jakie jest ich oddziaływanie na zdrowie człowieka, a także jak je wykrywać.
Tlenek węgla (czad)
Jest gazem silnie toksycznym i stanowiącym bezpośrednie zagrożenie dla zdrowia i życia. Nawet w stężeniu około 500 ppm może doprowadzić do zgonu w niecałe 3 godziny, natomiast w przypadku kontaktu z czadem w stężeniu 2500 ppm śmierć może nastąpić nawet po 20 minutach.
- Gdzie występuje tlenek węgla? Czad może ulatniać się z kotłów gazowych i olejowych, a także opalanych paliwami kopalnianymi, m.in. węglem. Może zatem być obecny w dużych kotłowniach, jak również domowych instalacjach grzewczych, w przypadku ogrzewania węglem.
- Czujnik tlenku węgla – gdzie zamontować? Czujnik czadu powinien znaleźć w bezpośrednim sąsiedztwie potencjalnego źródła, nie dalej niż w odległości 3 metrów.
- Czujnik tlenku węgla – na jakiej wysokości powinien się znaleźć? Aby jak najlepiej wykryć możliwość zatrucia się tlenkiem węgla przez ludzi, czujnik należy umieścić na wysokości głowy człowieka, czyli ok. 1,5–2 metry, przy jednoczesnym zachowaniu odległości 30 centymetrów od sufitu.
Metan (CH4)
Metan nie jest toksyczny dla człowieka, jednak stanowi realne zagrożenie dla zdrowia i życia. Metan wypiera tlen z atmosfery, czyniąc ją niezdatną do oddychania. Jest on przede wszystkim gazem palnym, a jego odpowiednio wysokie stężenie może wywołać wybuch.
- Gdzie występuje metan? Gaz te obecny jest w kopalniach, a także oczyszczalniach ścieków.
- Gdzie umieścić czujnik gazu CH4? W miejscu potencjalnego występowania metanu, jednak z dala od okien lub otworów wentylacyjnych, gdyż dostęp świeżego powietrza będzie zakłamywać wynik.
- Na jakiej wysokości umieścić czujnik gazu CH4? Metan jest gazem lżejszym od powietrza, dlatego jego największe skumulowanie będzie miało miejsce pod sufitem. Czujnik należy umieścić na wysokości 30 centymetrów od sufitu.
Propan-butan
W dużym stężeniu propan butan może wykazywać działanie toksyczne i wywoływać nudności, wymioty, ogólne osłabienie oraz omdlenia. Głównym zagrożeniem jest jednak to, że propan butan jest gazem skrajnie łatwopalnym. Odpowiednia wartość stężenia może doprowadzić do wybuchu.
- Gdzie występuje propan-butan? Ta odmiana gazu jest stosowana jako paliwo napędowe i grzewcze, dlatego jej występowania obejmuje bardzo szeroki zakres obiektów i zakładów pracy o różnym charakterze.
- Gdzie umieścić czujnik gazu propan butan? Czujnik powinien być umieszczony w miejscu potencjalnego wycieku gazu propan-butan, w odległości od 1 do 3 metrów do źródła gazu.
- Na jakiej wysokości umieścić czujnik gazu propan-butan? Propan butan jest gazem cięższym od powietrza, stąd też czujnik powinien znajdować się blisko podłogi, jednak nie niżej niż 30 cm od podłoża.
Tlen
Obecność tego życiodajnego gazu może być zaskakująca, jednak stężenie tlenu ma ogromne znaczenie w przypadku ryzyka związanego z gazami palnymi. Dla każdego z gazów palnych określona jest ich granica palności – stężenie substancji niebezpiecznej w stosunku do stężenia tlenu, w którym może dojść do zapłonu gazu. Zbyt niskie stężenie tlenu nie umożliwi wybuchu, ponieważ nie będzie go wystarczająco do spalenia dużej ilości gazu niebezpiecznego. Z kolei przy zbyt dużym stężeniu tlenu ilość niebezpiecznego gazu będzie zbyt mała, by mogło dojść do jej zapłonu.
Niebezpieczne stężenie tlenu to właśnie takie, które mieści się między dolną a górną granicą palności gazu niebezpiecznego. W takiej sytuacji może dojść do niebezpiecznego zapłonu. Dlatego czujnik tlenu, detektor wielogazowy lub tlenomierz powinien alarmować o potencjalnym niebezpieczeństwie.